Obezite nelerdir?
Genel manada obezite; insan bedeninde yağ hacmi miktarının kemik, kas ve su benzer biçimde öteki bileşenleri içeren yağsız kütleye nazaran aşırı oranda artmış olması durumudur. Diğer bir tanımla obezite, vücut hacminin boy uzunluğuna nazaran oldukça daha çok olması olarak belirtilebilir. Yağ dokusundaki aşırı artış, insülin direnci ve diyabet (şeker hastalığı) benzer biçimde kronik rahatsızlıkların birçoğunda birincil nedenler içinde yer alır. Obezite hastalığı kilo verme rejimleri ve rejimi destekleyen birtakım uygulamalar ile önüne geçilebilen, tedavisi olası bir hastalıktır. Bununla beraber ileri düzeyde şişmanlığın görüldüğü ciddi obezite hastalarında, bilhassa de ciddi komplikasyon büyüme riski yüksek olduğunda tabip önerileri doğrultusunda tüp mide, mide küçültme, gastrik bypass benzer biçimde obezite cerrahisi uygulamaları ile de tedavi gerçekleştirilebilir. Bu yöntemler bariatrik cerrahi uygulamaları olarak da adlandırılabilir.

Obezite emareleri nelerdir?
Obezite hastalığının en temel emaresi vücutta aşırı düzeyde yağ dokusu birikimidir. Fakat oluşan fazla kilolar obezitenin görsel sorunlarının yanı sıra bazı esenlik problemlerini da bununla beraber getirebilir. Obeziteye bağlı olarak ortaya çıkan sıkıntı ve belirtilerin içinde şunlar yer alır:

1. Terleme
2. Çabuk yorulma
3. Nefes darlığı
4. Horlama ve uyku apnesi
5. Cilt sorunları
6. Sırt ve eklem ağrıları
7. Psikolojik problemler ve kişilik saygısında azalma

Tüm bu sorunların oluşumunun önlenmesi ve obeziteye bağlı oluşabilecek kronik rahatsızlıkların engellenmesi açısından fazla kilogram problemi bulunan bireylerin obezite boyutuna ulaşmadan ilkin kilo vermesi ve ülkü kilolarını korumaya itina göstermeleri gerekmektedir.

Obezite sebepleri nelerdir?
Obezitenin en temel sebebi besinlerle beraber vücuda alınan enerjinin metabolizma ve fizyolojik aktivitelerle beraber harcanan enerjiden fazla olması ve buna bağlı olarak artan enerjinin yağ gibi depolanmasıdır. Bu vaziyet gereksinimin üstünde enerji alımının muayyen bir müddet süresince devam etmesi ile oluşur. Zayıflık, şişmanlık ve obezite vücut kitle indeksi (VKİ) olarak adlandırılan bir yöntemle değerlendirilir. Obezite hastaları, bir tür obezite testi olarak da düşünülebilecek olan vücut kitle indeksinin 30 ve üstünde çıkmış olduğu hastalardır. Beden kütle indeksi (BKİ) olarak da isimlendirilen bu değer, vücut hacminin kilo cinsinden ölçüsünün boyun metre cinsinden ölçüsünün karesine bölünmesi ile hesaplanır. Dünya Sağlık Örgütü tarafınca belirlenmiş sınıflama gereğince obezite hesaplama için de kullanılan vücut kitle indeksine (VKİ) nazaran şöyle sınıflandırılır:

18.5 altında — Az kilolu
18.5 – 24.9 — Normal Kilo
25.0 – 29.9 — Fazla Kilo
30.0 – 39.9 — Obez
40.5’in üzeri — Morbid (ciddi)
50 ve üstü — Süper Obez olarak belirlenmiştir.
Obeziteye neden olan enerji fazlalığı sağlıksız yada dengesiz beslenmeye bağlı olarak oluşabileceği benzer biçimde birtakım genetik yatkınlıklar da obezite hastalığının temelini oluşturabilir. Bunun yanı sıra hormonal bozukluklar, tiroid rahatsızlıkları, birtakım ilaçların kullanması benzer biçimde durumlar da obezite sebepleri içinde yer alabilir.

Obezitenin yol açmış olduğu nastalıklar nelerdir?
Diyabet-İnsülin Direnci
Obeziteye bağlı olarak en sık gelişen kronik hastalıklardan bir tanesi, halk içinde şeker hastalığı olarak malum diyabet hastalığıdır. İnsanlarda yağ dokusunun aşırı oranda artması, vücuttaki hücrelerin insülin hormonuna karşı olan duyarlılığını azaltır ve bu vaziyet insülin direnci olarak adlandırılan esenlik sorununa niçin olur. Kandaki şeker, insüline karşı duyarsızlaşmış olan hücrelerin içine alınamadığından kan şekerinde yükseklik gözlenir. Söz mevzusu vaziyet, Tip-2 diyabetin gelişmesinde müessir olan sorundur. Tip-2 diyabet, şeker hastalığının en yaygın türüdür ve obezite hastalarının birçoğunda insülin direnci görülür. Prediyabet (diyabet öncesi) olarak isimlendirilen ve diyabetin hemen hemen tam olarak gelişmemiş olduğu başlangıç seviyesindeki hastalarda insülin direnci gözlenir. Zayıflama rejimi yada obezite cerrahisi benzer biçimde tedavi yöntemleriyle obezite durumunun ortadan kaldırılması, prediyabet dönemindeki hastalarda insülin direncinin azaltılarak diyabet hastalığının oluşmadan önlenebilmesi açısından oldukça önemlidir.

Hipertansiyon
Ülkemizde ve dünya çapında yaygın biçimde görülen hipertansiyon hastalığı, obezite hastalarında düzgüsel kilodaki bireylere oranla ortalama olarak 3 kat daha çok görülür. Obez bireylerde hipertansiyonun ortaya çıkış nedenleri içinde yağ dokusundaki artış, buna bağlı olarak aşırı insülin üretimi (hiperinsülinemi) ve insülin direnci, damar ve hücre yapılarında bozulmalar benzer biçimde pek oldukça unsur yer alır. Dolayısıyla obezite hastalarının ülkü kilolarına ulaştırılması, hipertansiyonun önlenmesi yada ilerleyişinin engellenmesi açısından oldukca etkilidir.

Koroner Arter Hastalığı
Obez bireylerde bilhassa karında oluşan aşırı yağlanma, kalbin üstünde baskı oluşturarak çalışmasını negatif etkileyebilir. Bunun yanı sıra obeziteye bağlı olarak gelişen insülin direncinin cevabında kan şekeri yükselerek damar çeperlerinde yapısal bozulmalara yol açabilir, bu da kardiyovasküler rahatsızlıkların temelini oluşturabilir. Tüm bunlardan kaynaklı olarak obezite hastalarında kalp ve damar hastalıklarının görülme olasılığı sıhhatli kişilere oranla oldukca yükselir. Obezitenin olası olduğunca erken tedavi edilmesi ise bu rahatsızlıkların önlenebilmesi açısından ehemmiyet taşır.

Safra Kesesi Hastalıkları
Obezite hastaları, sıklıkla kandaki kolesterol değerleri yüksek olan bireylerdir. Safra kesesinde üretilen safra sıvısının muhteviyatında de bulunan kolesterolün kandaki değerinin normalin üstüne çıkması safra kalitesinin bozulmasına, bu da safra kesesinde taş oluşumuna niçin olur. Bu nedenle safra kesesinde taş ve safra kanallarında tıkanıklık benzer biçimde olumsuzluklarla seyreden safra kesesi rahatsızlıkları obezite ile direkt ilişkilidir.

Felç (İnme)
Obezitenin risk faktörü olarak değerlendirildiği esenlik problemlerinden bir öteki de halk dilinde inme olarak da malum nüzul durumudur. Vücudun bir bölümündeki kasların ihtiyari biçimde hareket ettirilmesi kabiliyetinin herhangi bir nedenle kaybedilmesi nüzul olarak adlandırılan durumdur. Obezite hastalarında damarlarda oluşan yapısal bozulmalar ve gerilim yüksekliği riskinin artması benzer biçimde sebeplerle miyokard infarktüsü (kalp krizi) ve beyin kanaması benzer biçimde ciddi akut komplikasyonların görülme sıklığı mühim seviyede yükselir.

Uyku Apnesi
Obezite hastalarında damak ve minik dil bölgesinde sarkma ve büyüme, teneffüs yollarında darlaşma ve soluk darlığı çoğunlukla görülür. Uyku esnasında yatar pozisyonda olan vücutta karın bölgesinin oluşturduğu ağırlıktan kaynaklı olarak teneffüs yolunda daralma laf mevzusu olur. Oluşan bu komplikasyonların cevabında kişide uykudayken muayyen bir müddet için soluk alıp vermenin durması ile karakterize bir esenlik problemi olan uyku apnesi ortaya çıkar.

Astım
Yaşam standardını ciddi seviyede düşüren hastalıklardan kabul edilen astım, obez bireylerde düzgüsel kilodaki bireylere oranla oldukça daha ağır seyreder. Hastalarda astım atakları kilodaki artışa bağlı olarak oldukça daha sık görülebilir ve hastalığın test altında tutulması zorlaşır. Dolayısıyla obeziteyle bir arada seyreden astım hastalığının tedavisinde başarı oranının yükseltilebilmesi açısından kilogram kontrolünün sağlanması önemlidir.

Psikolojik Problemler
Yol açmış olduğu tıbbi komplikasyonların yanı sıra güzel duyu anlamda da olumsuzluklar yaşayan obezite hastaları, topluluk içinde hoş görülmeme yada dışlanma benzer biçimde problemler da yaşar. Bu vaziyet hastalarda depresyon, özgüven eksikliği, obsesif kompülsif bozukluk benzer biçimde bazı ruhsal sorunların görülme olasılığı yükselir. Bu hastalarda gelişen ruhsal sorunlar ve bunların yol açmış olduğu problemler kilogram kontrolünün sağlanarak bireylerin ülkü kilolarına ulaştırılması ile minimuma indirilebilir.

Yukarıda da belirtildiği biçimde obezite, insan hayatını büyük seviyede etkileyen ve birçok hastalığın oluşumunda birincil risk faktörü olarak rol oynayan, bu yüzden ne olursa olsun tedavi edilmesi ihtiyaç duyulan bir esenlik sorunudur. Obezlerde mortalite (ölüm) payı, rejime dayanan kilo verme şekilleri ile tedavi periyodunu kaldırabilecek durumda olduğunda kilo verme, diyetisyen tarafınca kişiye has biçimde hazırlanmış bir beslenme planı ile programlı olarak gerçekleştirilmelidir. Fakat obezite oldukça ileri düzeyde ve hayatı tehdit edecek boyutta ciddi komplikasyonlara yol açmış ise obezite cerrahisi gibi adlandırılan bazı tedavi yöntemlerine başvurulması gerekebilir. Gastrik bypass, tüp mide ameliyatı, mide küçültme ameliyatı benzer biçimde bu yöntemlerin iyi mi ve hangi durumlarda uygulanacağına obezite cerrahisi uzmanı tarafınca meydana getirilen ayrıntılı muayene ışığında karar verilmelidir.

Morbid obezitede tedavi yaklaşımı nasıldır?
Aşırı ve rahatsızlık derecesinde şişmanlığın (morbid obezite) görülme sıklığı değişen ömür seçimi ve beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak son yıllarda mühim seviyede artmıştır. Öyleki bilhassa Amerika ve İngiltere başta olmak suretiyle gelişmiş ülkelerin nüfuslarının üçte biri obezite derdinden muzdariptir. Obezite; genel kanının aksine ancak fazla kilogram demek değildir. Özellikle morbid obezite tip 2 diyabet, kalp ve damar rahatsızlıkları, eklem sorunları, uyku apnesi, ruhsal problemler, dermatolojik problemler benzer biçimde pek oldukça ek klinik soruna ortam hazırlar. Obezite hastalarında yalnızca deri altı yağ dokusunda kitlesel artış olmaz, organların tamamında yağlanma (karaciğer yağlanması benzer biçimde) ve çevredeki yağlı dokularda artış gerçekleşir.

Bunun yanı sıra halk içinde oldukça fazla bilinmemesine karşın obezite, kansere yakalanma riskini de arttırır. Yapılan birtakım çalışmalarda morbid obez gebelerde, obezite ameliyatı sonrası zayıflayarak hamile kalanlara kıyasla anneye ve bebeğe ilişkin sorunların oldukça daha çok miktarda yaşandığı gösterilmiştir. Her bir ek probleminin hem hastaya bununla birlikte toplam ekonomiye yükü de oldukca fazladır. Örneğin diyabet gelişen bir hastada ayrıca pek oldukça deva kullanmak, incelem yaptırmak, diyabetin ayrıca getirmiş olduğu klinik sorunlarla uğraşmak ve oldukça daha çok sayıda tabip müracaatı yapmak gerekecektir.

Obezite cerrahisi nelerdir ve hangi hastalara uygulanır?
Günümüzde ciddi komplikasyon geliştirme olasılığı yüksek olan morbid obezite hastalarında bu durumun cerrahi yöntemlerle tedavisi mümkündür. Bunun yanı sıra cerrahi tedavi, günümüz koşullarında en köktencilik ve en iyi netice veren tedavi seçeneğidir. Morbid obez hastaların bir çok rejim ve egzersiz programlarıyla bir süreliğine kilogram verse de başarı payı düşük (%3) ve tekrar kilogram alma riski yüksektir. Cerrahi tedavi uygulanan hastalarda ise metabolizma değişir, bilhassa tüp mide ameliyatı sonrası oldukça ciddi iştah kaybı olur, mide kütlesi oldukça minik olduğu için da yeme vakası kısıtlanır. Bu benzer biçimde nedenlerle cerrahi tedaviler ile tıbbi tedavi şekillerinin başarı açısından karşılaştırılmaları oldukça olası değildir. Fakat tekrar de bu uygulamanın neticede bir ameliyat ve ciddi bir karar olduğu göz önünde bulundurulduğunda müsait profildeki hastalarda ilk tedavi yaklaşımı her zaman rejim ve spor olmalıdır. Hastalarımızın bir çok onlarca defa denemiş; sadece başarı göstermiş olamadığı için bizlere başvuran hastalardan oluşmaktadır.

Morbid obezite hastalarında cerrahi operasyonlar, multidisipliner yaklaşımla gerçekleştirilmesi ihtiyaç duyulan girişimlerdir. Hastaların endokrinoloji uzmanı, diyetisyen ve gerektiğinde psikolog tarafınca da değerlendirilmesi gerekir. Özellikle ameliyat öncesi hastaların hormonal bir sorunlarının olup olmadığı ve ameliyata uygunlukları endokrinolog tarafınca ne olursa olsun değerlendirilmelidir. Yine ameliyat öncesi midede muhtemel başka bir patolojinin tespiti açısından ne olursa olsun endoskopi de yapılmalıdır. Hastalar operasyondan ilkin, operasyon sonrası dönemde ne biçimde beslenecekleri mevzusunda diyetisyenler tarafınca ayrıntılı olarak bilgilendirilmelidir. Özellikle ilk birkaç ay beslenme düzeni ve metabolizmanın yeni duruma uyumu açısından bu takip oldukça önemlidir. Buna ayrıca ameliyat öncesinde hastalar ruhsal durumları açısından psikiyatrik incelemeye doğal olarak tutulabilir. Ciddi psikiyatrik rahatsızlıkları bulunan, alkol yada deva bağımlılığı olan bireyler ile operasyona ilişik bilgileri kavrayamayacak durumda olan hastaların morbid obezite ameliyatı olmaları müsait değildir. Morbid obezite ameliyatı olacak kişilerde mümkünse aile içi yardımcı de tam olmalıdır. Evdeki yiyecek düzeninden ameliyat sürecine kadar bütün aşamalarda aileden gelen motivasyon ve onayın varlığı, minimum hastanın sonucu kadar önemlidir.

Morbid obezite ameliyatları genel anlamda kısıtlayıcı uygulamalar, emilimin bozulmasına yönelik uygulamalar veya her ikisinin kombinasyonu şeklindedir. Başka bir mani yoksa bütün ameliyatlar laparoskopik, kısaca kapalı metot ile yapılır.

Obezite cerrahisi uygulamaları nelerdir?
Tüp Mide Ameliyatı (Sleeve Gastrektomi)
Tüp mide ameliyatı, bütün midenin ortalama u-80’inin çıkarılması ile meydana gelen bir operasyondur. Operasyon ondan sonra geride kalan midenin şeklinin tüpe benzemesi sebebiyle tatbik bu adı almıştır. Midenin büyük kısmı cerrahi olarak çıkarıldığı ve geride 50-100 ml bir hacim kalmış olduğu için tüketilen gıda miktarı sınırlandırılır. Buradan anlaşılacağı suretiyle tüp mide ameliyatı, kısıtlayıcı tipte bir ameliyattır ve gıda alımını azaltarak kilogram vermeyi sağlar. Bu ameliyatta çıkarılan mide bölümünden (Fundus) salgılanan iştah hormonu (Ghrelin) muamele ondan sonra azaldığı için hastalarda ciddi anlamda iştah azalması olur. Ameliyat ondan sonra hastaların eski iştahlarına geri dönmemeleri başarıyı arttıran ciddi bir avantajdır.

Tüp mide ameliyatının diyabet ve hipertansiyon üstüne tesiri de oldukca yüksektir. Özellikle yalnızca ağızdan ilaçla tedavi kabul eden diyabetikler ve hipertansif hastaların kullandığı ilaçlara sıklıkla gerek kalmaz. Bu müspet tesir hastalarda ameliyatın derhal arkasından başlar.

Mide Bypassı (Roux-en-y gastric bypass)
Midenin yiyecek borusundan derhal sonraki oldukça minik bir bölümü geride duracak biçimde büyük bir kısmının bypass edilmesi gibi meydana gelen operasyondur. Bu uygulamada mide bölümüne tekniğe müsait biçimde ince bağırsak getirilerek dikilir. Dolayısıyla hem mide kütlesi küçülür bununla birlikte bağırsakların bir kısmı dönem dışı bırakılmış olur. Sonuçta hem tüketilen yiyeceklerin miktarı azca olur bununla birlikte emilimi etkilenmiş olur. Bu yöntemle bilhassa insülin bağımlısı diyabetiklerin kan şekeri kontrolü de daha müessir bir biçimde düzenlenir.

Hangi yöntemin uygulanacağı iyi mi belirlenir?
Günümüz koşullarında bakıldığında sonuçlar açısından iki operasyon tekniğinin içinde büyük farklılıklar olmadığı görülmektedir. Tüp mide ameliyatı daha fiziksel bir metot olup komplikasyon ve operasyona bağlı mortalite benzer biçimde açılardan da daha düşük oranlara sahiptir. Tüp mide ameliyatının uygulanma süresi daha kısa, cerrah açısından da uygulanması daha kolaydır. Her iki teknik oradan da ameliyattan 3-4 sene sonrasında hastaların bir kısmında tekrar kilogram alma durumu laf mevzusu olabilir. Eğer teknik tüp mide ameliyatı ise bu hastalara resleeve (tekrar tüp mide) ameliyatı veya mide bypassı ameliyatı yapılabilir. Eğer hasta daha evvel gastrik bypass geçirmişse, tekrar kilogram alma niteliğinde ikinci bir cerrahi tedavi şansı yoktur. Burada bilinmesi ihtiyaç duyulan nokta tercih edilecek operasyon tekniğinden tabip tarafınca yapılacak muayene ve tetkikler cevabında hastaya has olarak belirlenmesi gerektiğidir.

Obezite cerrahisinin komplikasyonları nelerdir?
Hem tüp mide bununla birlikte gastrik bypass tekniğinde ameliyatın en mühim komplikasyonları kaçak ve kanamadır. Günümüzde gelişen uygar teknikler ve tecrübe ile bunların oranları mühim seviyede düşmüş ve tedavi etme yetisi artmıştır. Her iki teknik de minimal invaziv tekniklerle (laparoskopik, robotik) uygulanır. Bu da hastaların ameliyat sonrası düzgüsel hayata hızla dönmelerine imkan sağlarken ağrı ve yara yeri komplikasyon oranlarını düşürür. Bariatrik cerrahi gibi de adlandırılan bu operasyonlar, endikasyonu bulunan müsait profildeki çocukluk süreci hastalarında ve gençlerde de güvenle uygulanabilir. Ergenliğe morbid obez giren evlatların u’inin ileride de morbid obez olduğu bilinmektedir.

Cerrahi gerektirmeyen mide balonu uygulaması nelerdir?
Mide balonu silikondan yapılma ve şişirilebilir bir tıbbi malzemedir. Endoskopik yolla mide içerisine bu balonun yerleştirilip şişirilmesi gibi meydana gelen operasyon, mide balonu tekniği olarak adlandırılır. Böylece midede doluluk yaratan bir hacim oluşturularak tokluk hissinin elde edilmesi amaçlanır. Altı ay sonrasında balon, mideden rahatça çıkarılabilir. Uygulama ortalama 20 dakikalık bir müddet gerektirir. Cerrahi bir teşebbüs değildir ve çoğunlukla cerrahi operasyon düşünmeyen hastalarda uygulanır. Buna ayrıca süper morbid obez (VKİ=50-60) hastası olan olgularda 10 kilogram benzer biçimde bir kilogram kaybı elde edilerek karaciğer volümünü küçültmek, böylelikle cerrahiyi kolaylaştırmak amacıyla da tercih edilebilir.

Eğer siz de bir obezite hastası iseniz yada vücut kitle indeksinizi hesapladığınızda 30 ve üstünde bulunduğunu tespit ediyorsanız, bir esenlik kuruluşuna başvurarak hem rutin kontrollerinizi yaptırabilir bununla birlikte hekiminizle beraber tedavi seçeneklerini değerlendirebilirsiniz. Hekiminizin muayene ve tetkikler cevabında vereceği tavsiyeler doğrultusunda tedavi sürecinizi bir an ilkin başlatarak obeziteden ve yol açabileceği komplikasyonlardan korunabilirsiniz.